JOHAN VAN GRINSVEN

Californië

Verenigde Staten

"Jongens, ik geloof dat we een goudmijn ontdekt hebben."

James W. Marshall, 1848

Nostalgie langs Highway 49

Nog steeds goud wat er blinkt

Californië is zon, strand, Disneyland, Hollywood, mondaine metropolissen, gezondheidscultus en een bonte etnische smeltkroes. Als op 17 juli in Los Angeles wordt gestreden om de gouden plak van het WK­-voetbal, zal dat beeld weer worden aangedikt. Maar in het achterland van Californië, daar waar de oceaan niet meer in de lucht hangt, toont de Golden State een ander gezicht. Daar leeft nog altijd de herinnering aan de goudkoorts die midden vorige eeuw Californië uit zijn dommelslaap rukte.


In o.a. Dagblad De Stem, 1993

Het is 24 januari 1848. In een afgelegen zaagmolen in Coloma, pal aan de zuidelijke tak van de American River in Californië, zegt opzichter James W. Marshall tegen enkele indiaanse en mormoonse arbeiders: 'Jongens, ik geloof dat we een goudmijn ontdekt hebben'. Californië zou hierna nooit meer hetzelfde zijn.

Na de verrassende ontdekking van het eerste goud in de westelijke uitlopers van de Sierra Nevada groeide de bevolking van Californië - nog niet eens een staat op dat moment - in twee jaar van zo'n 14.000 tot ver boven de 200.000. Goudzoekers kwamen uit Amerika èn de rest van de wereld naar dit door woestijnen, bergen en zeeën afgeschermde gebied. De weg naar welvaart werd door de befaamde goldrush blootgelegd.

Logisch startpunt

Wie die gouden tijden wil laten herleven, heeft in San Francisco een logisch startpunt. Juni 1848. Sam Brannan, uitgever van de California Star loopt schreeuwend door de straten van het gehucht San Francisco. 'Goud, goud' , roept hij en wijst op wat stofgoud dat hij meebracht uit Coloma. Enkele weken later zijn de meeste mannelijke inwoners van de stad op weg naar de goudvelden.
In San Francisco, een van de weinige Amerikaanse steden waar wandelen mogelijk èn een plezier is, resteren nu nog slechts enkele huizenblokken uit het midden van de vorige eeuw. Daarom moet de bezoeker het vooral hebben van goede documentatie en zijn verbeelding òf een goede gids. Zo een als de lokale auteur Mark Gordon, die bijzondere stadswandelingen-­met-­thema verzorgt; hij heeft er ook een rond de goldrush. Hij voert zijn gehoor naar het Wells Fargo Museum aan Montgomery, waar ook het gouden ­tijdperk ruim aan bod komt. En verhaalt met verve over Maiden Lane - een keurige straat inmiddels - waren vroeger zo'n zestig grote en goedkope bordelen ('De McDonald's van de prostitutie') waren gevestigd. Gordon vertelt over de goudzoekers die naar Jackson kwamen om hun goud te verkopen, dronken te worden en met vrouwen te verpozen. In de vorige eeuw was dit een ruige maar kleurrijke straat. In het ene café verwijderde een barman nooit de spinnenwebben, in een andere kroeg kon een papegaai in vier talen vloeken. En nu, nu is het een charmante buurt vol antiekwinkels.
Mark Gordon: "Iedereen was zo bezeten van het gouden delirium dat nieuwe kleren kopen eenvoudiger was dan kleren laten wassen. In 1850­-1851 werd in arren moede vuile was maar naar China gestuurd, ook al duurde het drie tot vijf maanden voor die gewassen en gestreken weer terug was".

Old Sacramento

Na San Francisco voert de tocht naar het 140 kilometer oostelijker gelegen Sacramento, de hoofdstad van de staat. Daar is ook Old Sacramento te vinden, het oude, compacte stadsgedeelte. Er zijn stoomtreinen te zien en in de Sacramento River liggen enkele raderboten. En er is een vriendelijk museum waar onder meer de geschiedenis van de goudperiode uitgebreid wordt verteld. Maar die komt deels ook buiten tot leven. Old Sacramento bestaat uit zorgvuldig gerestaureerde houten en stenen gebouwen uit het midden van de vorige eeuw; het zijn nu winkels (125 stuks), restaurants, een theater, cafés. Het is net geen openlucht museum, omdat er ook een paar mensen daadwerkelijk wonen.
Elders in Sacramento is ook Sutter's fort te vinden, een oase van rust in de stad. Johann Augustus (John) Sutter is de grootgrondbezitter die timmerman James Marshall inhuurde om voor hem in Coloma een zaagmolen te beginnen. In het houten fort wordt zijn bonte levensgeschiedenis verteld.

Highway 49

Van Sacramento naar Highway 49, zo'n 240 kilometer oostelijk van San Francisco. Deze autoweg is 520 kilometer lang, loopt van noord (Sierraville) naar zuid (Mariposa). Van die 'Route 49' slingeren 427 kilometers door het gebied van The Mother Lode (de rijke goudader). Daar komt de bijnaam van de weg - the golden chain - tot leven, want de oude stadjes rijgen zich aaneen. Ze dragen namen die de reiziger kan koesteren als trofeeën: Rough and Ready, Drytown, Fiddletown, Cool, Chinese Camp, Diamond Springs….
Overal waar stromend water was, werd naar goud gezocht. Er moeten hier 546 goudzoekersstadjes geweest zijn in die dagen. Nu zijn er nog ongeveer 150 plaatsen over. En sommige nog maar nauwelijks. Maar hun trage bestaan draagt voor de bezoeker, die hier het verleden najaagt en er geen toekomst zoekt, alleen maar bij aan de romantiek.
Het zoeken naar goud ging lang door in Californië, maar het werd na een paar jaar al snel van een nationale gekte tot een beroep. Uiteindelijk is er voor ongeveer 50 miljard dollar (omgerekend naar hedendaagse begrippen) aan goud gewonnen. En nog altijd schijnt er voor miljarden dollars in de aarde te zitten, maar dat goud is (te) moeilijk bereikbaar.

Verplichte stop

Aan Highway 49 is het kleine Coloma een verplichte stop. In 1967 werd de originele Marshall­-houtzagerij gereconstrueerd. Samen met het oude stadscentrum vormt deze nu het Marshall Gold Discovery State Historic Park, een historisch monument. Er worden van mei tot november rondleidingen gegeven en er is een klein bezoekerscentrum.
Er is nog zo'n bijna themapark­achtige locatie: het Columbia State Historical Park. Columbia is het best geconserveerde goudzoekersstadje, omdat hier in 1850 al in steen werd gebouwd. Alleen hier werd al voor 87 miljoen dollar aan goud gewonnen. Nu wandelen er 500.000 toeristen per jaar over de houten boardwalks. Ze komen kijken naar vroeger, naar de oude apotheek, de zadelmaker, de smid, de vele winkels en de winkeliers die gekleed zijn volgens de mode van 150 jaar geleden. Of ze drinken er een sarsaparilla in een van de dertig saloons.

Wilde bloemen

Het landschap langs Highway 49 is glooiend, soms bosrijk. Wilde bloemen zorgen voor wat kleur. Kleine ranches breken het haast pastorale beeld. Mensen leven in deze regio onder meer van landbouw en veeteelt, bosbouw en toerisme. Een tocht langs de 49 is vol verrassingen, groot en klein. Zo is er bij voorbeeld Monteverde Store in Sutter Creek, die al sinds de jaren vijftig onder een denkbeeldige glazen stolp staat. Zelfs de peren op sap staan sindsdien onaangeroerd in de winkel.
In Sonora (zo'n 4.000 inwoners en twee stoplichten) meldt een dampende eetgelegenheid 'If you don't like cholesterol, don't have breakfast'. Sonora's faam stamt van het jaarlijkse Wild West-­festival (mèt rodeo). Maar niet alleen dan herleeft hier het oude westen. De Rodeo Drive­-chic is in het Californische binnenland nergens te vinden; wie Highway 49 afzakt heeft eerder het gevoel in Texas rond te rijden dan in Californië.
En er is nog Fiddletown, dat nietige plaatsje dat bestaat sinds 1849. Nauwelijks 150 mensen wonen er. Fiddletown is één winkel, één postkantoor, één park, één straat. De beurse pick­-up vol stuurse koppen die passeert, doet de bezoeker vermoeden dat hier al tè lang tè weinig verschillende families wonen. Er staat nog een uniek aarden en houten gebouw uit 1850, dat lange tijd dienst deed als Chinese kruidenwinkel en daarna als huis voor de laatste Chinese inwoner van het gat. Nu is het bouwsel als bezienswaardigheid open voor bezoekers. Maar alleen op zaterdag tussen 12.00 en 16.00 uur, van april tot november. De vorige eeuw is nooit geweken uit Fiddletown.

Schoonheid van verval

Ze volgen elkaar in razend tempo op, de grote en kleine Fiddletowns. Ze konden allemaal hun authentieke sfeer behouden omdat de belangrijke ontwikkelingen zich elders in de staat afspeelden. Het ene plaatsje is gerestaureerd en commercieel, het andere niet. Dan toont zich de schoonheid van het verval voor wie er gevoelig voor is èn na een paar uur weer kan vertrekken.
Wie zelf bevangen raakt door de goudkoorts - die maar weinigen buiten middenstanders en mijnbouwondernemingen rijk maakte - kan langs Highway 49 zijn geluk op vele plaatsen proberen. In Jamestown bij voorbeeld. Daar organiseert Ralph Shock goudzoekerstochten voor iedereen die maar wil, van toerist tot hele schoolklassen. "Alleen deze maand al 4.515 mensen. En allemaal goud gevonden", meldt hij vol bravoure. De bezoeker gelooft hem direct, gezien de hoeveelheid goud die aan zijn massale lijf hangt. En alsof dat niet genoeg is, bonkt hij een goudklomp van jewelste op zijn toonbank. "Pas gevonden." Het schijnt de vinder 8.500 dollar opgeleverd te hebben.
Shock stuurt een oude goudzoeker als instructeur mee naar een claim even buiten de stad. Samen met zijn vader en drie broers zocht Robert L. Rice goud. Vanaf zijn veertiende jaar. Verdiende 1 tot 5 dollar per dag. Ruim vijftig jaar ervaring, hoewel hij tussendoor ook bouwvakker was. Helemaal gewend aan hard labeur. Zijn klassieke goudzoekersbaard imponeert. De zwijgzame Rice knipoogt; sinds hij gepensioneerd is en deze 'tours' doet, heeft hij die laten staan. "Werkt sfeerverhogend. Weet je, sommigen denken dat ze goudklompen vinden zo groot als een honkbal. Er is hier nog veel goud, maar klein. Overal waar stromend water is, vind ik op wel spatjes goud." En hij krijgt gelijk deze middag.

Stacks Image 20926
Stacks Image 20929
Stacks Image 20932

Praktische tips Californië

In het spoor van vroegere goudzoekers

Het is niet moeilijk om opnieuw de goudkoorts te krijgen in de Amerikaanse staat Californië. Zeker niet als je plaatsjes als Hangmans Town bezoekt.


Het is niet moeilijk opnieuw de goudkoorts te krijgen in Californië: in de uitlopers van de Sierra Nevada blinken de goudzoekersstadjes nog, er zijn vele kleine musea die deze periode belichten en VVV's spelen uitgebreid in op het thema.
Wie op goudjacht gaat, kan niet om Highway 49 heen en kan dus niet zonder huurauto. Deze highway afrijden lukt in een à twee dagen, maar het thema biedt romantici en weemoedigen voldoende voor een ongewone hele vakantieweek.
Er zijn vele speciale routekaarten, zoals 'California's Golden Chain, the Mother Lode Highway' en de 'Gold Map'. Daarnaast zijn er diverse speciale brochures. 'The Mother Lode' van de Automobile Club of Southern California is praktisch en biedt veel informatie over heden en verleden van deze regio. De meeste uitgaven zijn op vele plaatsen te koop, voor een paar dollar.
Overnachten langs de route is goed en betaalbaar in motels (vanaf ongeveer 50 gulden); de B&B's en country inns zijn het meest karakteristiek (vanaf ongeveer honderd gulden per nacht voor een kamer).
Verdere adressen: Mark Gordon's stadswandelingen (ook bustours) in San Francisco: 'Frisco Productions', 143 11th Avenue, San Francisco, CA 94122, telefoon: 00­1­4156815817.Informatie over het thema 'goudkoorts' is te krijgen bij alle VVV's in dit 'Gold Country', in San Francisco en in Sacramento en in Nederland bij het Amerikaans Verkeersbureau, telefoon 020­6647746.

JOHAN VAN GRINSVEN


Onderwijzer, journalist, winnaar twee persprijzen, auteur van diverse non-fictieboeken, ontwerper websites, mede-oprichter Uitgeverij Baard & Kale.

Stacks Image 5

MOTTO


Your easy reading
is damned hard writing

Nathaniel Hawthorne