JOHAN VAN GRINSVEN

Sleetjes zijn overal in de Zwitserse wintersportplaats Arosa. De klassieke houten slee. De houten slee met rugsteun. Felgekleurde plastic bodems met opstaande randen. Als ze ook nog een stuurtje hebben, worden ze hier snowfox genoemd; het ziet er bijna uit als een miniatuur­speedboot. Maar de slee wordt hier ook gebruikt om boodschappen mee te doen en als alternatief vervoermiddel. Soms uitgevoerd met bontzak voor baby's, voortgetrokken door vader of moeder. Even vaak zitten die gewoon achterop en roetsjen ze met kroost omlaag, gewoon op de weg tussen het (auto)verkeer door.

Het ver doorgevoerde gebruik van de slee in deze bekende Zwitserse wintersportplaats is niet zo verwonderlijk. Al sinds mensenheugenis is de slee hier ingeburgerd, een alledaags vervoermiddel. Daarom ook worden hier al heel lang sleewedstrijden gehouden; in 1910 werd de eerste 'Schlittelclub' opgericht in Arosa. Bij de lokale fotograaf hangen de vergeelde kiekjes uit het begin van deze eeuw in de etalage. Jonge mannen in keurige, getailleerde colberts en toen modieuze 'drollenvangers' poseren trots voor of na een wedstrijd bij hun houten slee. Een hele schoolklas op de slee.
Sleetjes zijn nog altijd zo gewoon in Arosa dat ze in allerlei soorten en maten bij elke supermarkt te koop zijn. Het dorp is ook zeer geschikt voor het gebruik van een slee. Het is een langgerekt lint van zo'n vier kilometer en loopt vanaf de uitersten behoorlijk schuin af naar het midden van de plaats. Daar waar het station is, veel winkels langs de Hauptstrasse, hotels, uitgaansgelegenheden. Maar ook de zijstraten die haaks op de hoofdstraat staan, kennen voor de wandelaar letterlijk adembenemende hoogteverschillen. Menig hotel en pension heeft trouwens meerdere 'huissleetjes' -­ sloten hangen er naast ­- beschikbaar voor de gasten. De slee als alternatief vervoermiddel, dat heeft hier ook een praktisch voordeel: 's nachts gaat de bekende wintersportplaats 'op slot', voor auto's tenminste.

Parcoursen

Vanzelfsprekend heeft de voorliefde voor de slee geleid tot enkele forse rodelparcoursen. Ze zijn in trek, zeker 's avonds (ook al is niet elke route even goed verlicht). Een afdaling per slee is dan ook een bijzondere ervaring. De houten glijbankjes komen op flauw hellende stukken sloom op gang, maar wanneer het parcours ook maar iets steiler wordt, neemt de snelheid meteen schrikbarend toe. Zeker als er nog een duopassagier achter de rug van de kopman of ­-vrouw zit. Dan is het houten gevalletje al snel een kanonbal die bijna ongecontroleerd naar beneden kogelt. Bijsturen kan alleen in flauwe bochten. Bij scherpe bochten rest slechts de rem: de hakken van je schoenen. Sneeuw­ en ijssplinters spatten dan je broekspijpen in.
Als een bocht ècht scherp is, is het de dood of de gladiolen. Ofwel een spectaculaire slippende bocht maken of bruusk stranden in de sneeuwrand naast de baan. Er is nog een andere, meer gevreesde optie: als de snelheid ècht hoog is, wil een slee nog wel eens òver de sneeuwrand heen vlammen. Niet zelden is, tijdens een avondlijk slee­-avontuur, een skivakantie vroegtijdig beëindigd, door een blessure aan broze ledematen.

Verborgen

Arosa profileert zich dus graag met z'n sleetjes. En waarom ook niet. De concurrentie onder wintersportoorden is groot en alles wat je nèt even anders maakt, is meegenomen. Het dorp ­- dat zo'n 2.600 inwoners telt -­ ligt in Graubünden, hemelsbreed niet ver verwijderd van Davos, Klosters en Sankt Moritz. Alleen kun je niet rechtstreeks naar die plaatsen, omdat Arosa wat 'verborgen' aan het eind van het Schanfigg-dal ligt.
De meeste plaatsen in deze regio begonnen hun toeristisch leven als zomerkuuroord; bijna alle hebben ze lange tijd grote aantrekkingskracht op de internationale jetset uitgeoefend. Deels is die er nog, hoewel minder dan in het verleden (ook al suggereert het grote aantal zware bontjassen dat je op straat tegenkomt anders). Toch lepelen de VVV­-mensen van Arosa nog altijd met plezier de namen op van bekende lieden die hun oord hebben opgezocht: bijvoorbeeld de Belgische koning Albert, actrice Sophia Loren, schrijver Thomas Mann en cabaretier Wim Kan.

Uitgaan

Vanwege die cliëntèle zal het niemand verbazen dat een belangrijk deel van de accommodaties hier van oudsher aan de bovenkant van de markt ligt. Arosa trekt nog altijd gasten uit vele landen en dat is te merken, want de lokale ondernemers en skileraren plooien zich ­- wat de taal betreft ­- met gemak naar iedereen.
Wie de hoofdstraat omhoog volgt, komt boven (in Inner­arosa) bij de skipistes terecht. Daar beginnen ze bij de ingang van de hotels en pensions. Er zijn ook nog enkele restaurants en winkels te vinden. Arosa kent toch voldoende supermarkten, sportzaken en een heel behoorlijk aanbod andere winkels (veel Konditoreien met eersteklas chocolade). Echt veel uitgaansgelegenheden telt het dorp niet. Toch zijn er enkele trendy dansclubs. Maar rustig thee nippen terwijl een pianist speelt kan ook, of luisteren naar een schrijfster die voorleest uit eigen werk. Vooral de hotels zorgen voor ­ heel divers ­ vertier.
De wintersportplaats biedt ook nog een klein Heimatmuseum. En een schilderachtig gelegen Bergkirchli, een bezienswaardig vijftiende­-eeuws bergkerkje.

Familiebestemming

De laatste jaren profileert de actieve VVV Arosa nadrukkelijk als een familiebestemming. Het activiteitenaanbod is daar sterk op aangepast. Degenen die niet komen om te skiën of te snowboarden ­- nog altijd een kwart tot een derde van alle wintersportgangers ­- vindt rond Arosa zo'n veertig kilometer, dagelijks onderhouden wandelwegen.
's Winters komen veel toeristen hier met de auto, toch is een aardige optie: met trein (of vliegtuig) naar Zürich en dan verder sporen naar Chur. Vervolgens in zestig minuten met de Rhätische Bahn op smalspoor omhoog boemelen. Over viaducten, tussen bergwanden door, over besneeuwde spoorbanen en berghellingen. Soms verdwijnt de trein in een sneeuwplooi van het landschap, als een tunnel de vrije doortocht moet garanderen.
Door de ligging van Arosa, aan het einde van het Schanfigg-dal ­- geen doorgaande route -­ komen hier nauwelijks dagtoeristen of skiërs voor één dag. Dat kenmerkt Arosa misschien nog het meeste van alles: het is een rustige wintersportplaats. Ook al is er veel veranderd. In 1885 publiceerde de Bodensee Zeitung: 'Het 1892 meter boven zeeniveau gelegen bergdorp Arosa heeft geen winkels, geen slager, kapper, bakker. De vijftig huizen en hutten, die samen Arosa vormen, zijn verdeeld over een traject van vier kilometer. In het dorp vindt men elke honderd meter een huis. De veertig burgers hebben het niet nodig uit toerisme een broodwinning te maken.' Die conclusie bleek toch voorbarig.

Een sneeuwmandorp in Arosa symboliseert sinds enkele dagen de nadruk die zo'n twintig Zwitserse wintersportoorden leggen op sneeuwvakanties voor de hele familie. Een kostbare promotiecampagne die daaraan wordt gekoppeld, moet het imago van Zwitserland als wintersportbestemming oppoetsen.

Het sneeuwmandorp in Arosa is afgelopen weekeinde geopend. Op een oppervlakte van zeventig bij honderd meter zijn daar allerlei ijzige sneeuwsculpturen gebeeldhouwd, waaronder een schooltje, een molen, een kerkje, een iglo en diverse sneeuwpoppen. Enkele dagen eerder waren families uit de hele wereld naar de Zwitserse plaats in het kanton Graubünden gekomen om de laatste hand te leggen aan enkele sneeuwbouwwerken elders in het dorp. Drie Nederlandse families - uit Aalten, Borger en de familie Verbeek uit Eindhoven - hebben in Arosa een klomp met sneeuwpop gemaakt. Het sneeuwmandorp in Arosa wordt geïntegreerd in het 'leerparcours' van een kinderskischool; er worden nog sneeuwkunstwerken van bekende kunstenaars en persoonlijkheden en diverse sneeuwbars aan toegevoegd. Ook worden er tentoonstellingen in het sneeuwdorp georganiseerd.

Promotie

De Zwitserse sneeuwfamilie en het sneeuwdorp in Arosa zijn niet alleen bedoeld als attractie, maar dienen ook een ander doel, zo geeft een woordvoerder van de Zwitserse toeristenorganisatie SVZ toe. 'Het is een middel om Zwitserland in het buitenland beter te verkopen als wintersportbestemming.' In 1993 werd daartoe voor het eerst een kolossale sneeuwman gebouwd in het Zwitserse Saas Fee. Die was 27,46 meter hoog en haalde het Guinness Book of Records als grootste sneeuwman ter wereld. Vorig jaar werd de promotieactie daar uitgebreid en werd er een sneeuwvrouw uit ijs en sneeuw gebeeldhouwd. Dit jaar werd Arosa uitgekozen als lokatie voor een vervolgcampagne. SVZ steekt ruim anderhalf miljoen gulden in de actie van dit jaar; daarnaast dragen allerlei sponsors bij aan de actie.
Zwitserland, de tweede belangrijkste wintersporbestemming op de Nederlandse markt, legt het dik af tegen het veel grotere Oostenrijk en ziet achter zich Frankrijk de laatste jaren enorm in populariteit toenemen.

Arrangementen

Buiten Arosa komen er nog kleinere sneeuwmandorpen in zo'n twintig andere wintersportoorden, waaronder Adelboden, Crans­-Montana, Charmey, Pontresina en Obersaxen. Hoe de diverse wintersportplaatsen het sneeuwmanthema dit jaar verder invullen, hangt grotendeels van de lokale VVV's af, aldus projectleider T. Wyler. 'Wij hebben allerlei voorstellen en mogelijkheden gebundeld voor de VVV's, maar zij moeten er zelf op inspelen.' Er komen in ieder geval speciale sneeuwmanarrangementen, ­menu's, sneeuwpopwedstrijden en er zal als klap op de vuurpijl ook een sneeuwmanlied gecomponeerd worden.
Wyler: 'Wij verwachten dat door deze actie overal leuke initiatieven ontstaan en dat daardoor ons doel - Zwitserland bekendmaken als wintersportbestemming voor de hele familie - een enorme oppepper krijgt. En niet alleen voor skiërs, want neem nu Arosa. Daar is bijvoorbeeld een wandelwegennet van veertig kilometer beschikbaar. Dat hele netwerk wordt iedere dag, net als de skipistes, geprepareerd. Het is niet voor niets dat dertig tot veertig procent van de gasten hier zonder ski's komt'.
Het sneeuwmandorp blijft in Arosa tot in het voorjaar de dooi inzet.