Johan van Grinsven

Journalist, auteur, uitgever, webontwerper

I MOVIEMAP

Engeland

"Dat is televisie. Het hoeft niet waarheidsgetrouw te zijn, als het maar onderhoudend is." ECHTPAAR MAHER

MOVIEMAP: ONGEWOON SCENARIO VOOR EEN REIS DOOR ENGELAND

In het spoor van niet-bestaande helden

Weinig initiatieven om een 'bekend' land op een onverwachte manier onder de aandacht te brengen zijn zo origineel als de 'MovieMap' van het Brits Toeristenbureau. Een groot deel van Groot­-Brittannië is in kaart gebracht aan de hand van zo'n zeventig locaties voor films of televisieseries.

Tower of Londen. Foto boven: blik vanaf de Great Saint Mary's Church op King's College in Cambridge.

Achter iedere straathoek kan ze aan komen fietsen, miss Marple, de kiene speurneus die Agatha Christie onsterfelijk maakte. De weg van Harwich naar Cambridge voert langs een snoer van gehuchten. Grove huizen leunen haast loom voorover. In elk dorp hebben pubs dezelfde namen; King George is zo'n favoriet. Nergens een Rovers Return. Nauwe straten leiden langs dorpswinkels, bescheiden godshuizen met daarnaast bemoste kerkhoven en pleinen waarop huisvrouwen genaamd Ena met volgeladen boodschappentassen alle tijd nemen om hun in vitriool gedrenkte pijlen op hun medeburgers af te vuren.

Dit is zeker niet het armste deel van Engeland. Elders verstikken werkloosheid en drugs­ en drankproblemen hele steden; de kinderen van het paradijs worden er sluipend vervangen door een Verloren Generatie. Ze zijn bijvoorbeeld te zien in de tragi­-komische speelfilm 'Rita, Sue and Bob too'. Maar dat grauw gesluierde deel van het koninkrijk heeft de MovieMap op de montagetafel laten sneuvelen.

Chariots of Fire

Cambridge heeft een provinciaalse charme, ondanks de ongeveer 100.000 inwoners en de internationale allure van de universiteit. De bijna dertig colleges vormen samen de universiteit, die teruggaat tot in de dertiende eeuw. Cambridge is dan ook vooral respectabel. Op de stropdassen in de winkels overheersen geen bonte prints, maar traditionele college-­ en clubemblemen. In het centrum van Cambridge is alles te voet goed te bereiken. Colleges, winkels, pubs, restaurants, bezienswaardigheden en mensen hebben weinig moeite om elke buitenstaander, ook de niet­-filmliefhebber, in te palmen. Cambridge is onder meer het decor van de met een Oscar bekroonde film 'Chariots of Fire'. Een deel van de handeling speelt zich af in en rond Trinity College. Maar de conciërge van het in 1546 door Hendrik VIII gestichte college wijst elke suggestie van een filmopname op 'zijn' terrein af. Alleen al de vraag stellen lijkt een grove inbreuk op het decorum. 'Dit is een particulier terrein; hier mogen geen filmopnamen gemaakt worden. Ze hebben Great Court, deze binnenplaats, gewoon nagebouwd in de studio. Wel hebben ze the Backs gefilmd.' Die Backs vormen een idyllische veeg natuur achter de colleges, midden in de stad. Daar stroomt de rivier The Cam waarop geroeid en gepunterd wordt. Natuurlijk spelen er meer series en films in Cambridge, vertelt een VVV­-medewerkster. Maar die opnamen zijn elders gemaakt, of in een studio. Toch gaat niets boven de realiteit. Wat in de studio van bordkarton en piepschuim is, heeft hier een leven achter de façade. Hier hebben de gebouwen door eeuwenlang gebruik een ziel gekregen.

Brideshead Revisited

De universiteit van Oxford gaat terug tot 1167; het is de oudste in Engelstalig gebied. Oxford is een begrip in de wereld en daarom ook een veel gebruikte filmlocatie; een deel van 'Brideshead Revisited' werd er opgenomen en Inspector Morse loste er misdaden op. Oxford is een heel andere stad dan Cambridge, ondanks dat het maar zo'n 20.000 inwoners meer telt. Wat groter, meer industrieel ontwikkeld, het matigt zich ook wat meer allure aan. Maar ook hier zijn de colleges, in het oude centrum, op een paar vierkante kilometer grond samengepakt. Ze passen zo in een lange wandeling. In zijn roman 'Brideshead Revisited', later tot televisiereeks bewerkt, jubelt de Britse schrijver Evelyn Waugh: 'uit haar herfsttinten, haar grijs getinte lente, uit de kortstondige glorie van haar zomerdagen wanneer de kastanjes bloeiden en de klokken hun hoge, heldere tonen over de gevelspitsen en koepeldaken lieten galmen, uit dat alles sprak een onbedorven sfeer van vele eeuwen jeugd'. Die sfeer is er nog altijd. De honingkleurige kalkstenen colleges pronken als vanouds. Wie zien wil, kan op de bovenste verdieping van het Meadow Buildings van het Christ Church College de schim van Lord Sebastian Flyte voorbij een raam zien schuiven. Vanaf de grond is zijn onafscheidelijke teddybeer Aloysius, die Evelyn Waugh hem toebedeelde, natuurlijk niet te zien.

The White Horse, de stamkroeg van inspector Morse, aan Broad Street in Oxford.

Morse

Terwijl in de volgepakte boekhandel Blackwell David Attenborough zijn boek 'The Trail of Life' (naar de gelijknamige BBC­-serie) signeert, vertelt Linda Phillips in de aanpalende The White Horse over de opnamen voor de serie 'Inspector Morse'. De pub aan Broad Street in Oxford gaat door voor zijn stamcafé. In twee draaidagen werden er scènes voor een heel pakket afleveringen opgenomen. Zilverpapier werd op plafonds en wanden geplakt. Acteurs namen de plaats van personeel en stamgasten in. Helaas kon de tv­-bardame niet tappen, dus haalden de handen van Linda Phillips in close­-up nog een van de Morse­-afleveringen. Ze is er nog trots op. "De acteur die Morse speelt, John Thaw, is een heel aardige vent. Het waren twee lange dagen voor hem, met veel wachten en kostuumwisselingen. En dat allemaal voor een paar shots in enkele afleveringen. Dat is tv."

Blow Up

Buckingham Palace, Big Ben, de Tower, Downing Street 10; een flard van een van deze markante gebouwen in een film­ of televisieserie en de lokatie is over de hele wereld meteen bekend: Londen. Eens 'Swinging London', zoals te zien was in Antonioni's film 'Blow Up'. Nu: onbetaalbaar Londen. Op zoek naar de rijke familie Bellamy en het personeel van 'beneden'. Volgens de MovieMap is de buitenkant van het pand Eaton Place 165 gebruikt voor de tv­-serie (uitgezonden door de NCRV). Deze straat ligt in de elegante, in late­ Georgian­-style opgetrokken wijk City of Westminster in Londen. Wandelend door Eaton Place dient zich het gemis van huisnummer 165 aan. Dan maar naar 65. De conciërge noemt zich housemanager; hij is de hedendaagse, in driedelig blauw gestoken, uitvoering van butler Hudson uit de serie 'Upstairs­ Downstairs'. Met grote stelligheid beweert hij dat 'zijn' pand nooit gefilmd is. Mogelijk een vergissing van de MovieMap, dus naar Eaton Square, West Eaton Place, South Eaton Place, Eaton Gate, maar nergens huisnummer 165. De werkelijkheid is er, de illusie niet. Het zoeken naar die ene voordeur zou bijna het oog weghouden van de roomwitte panden die in een zachte symmetrie door de brede lanen golven. Imposante balkons, stijlvolle ornamenten, koperbeslag op deuren. Langs de trottoirrand staan Bentleys, Rolls Royces en Jaguars naast het nieuwe statuskoetswerk: BMW, Mercedes en Porsche.

My Fair Lady

De groente-­, fruit-­ en bloemenmarkt Covent Garden was eeuwenlang de belangrijkste markt van Londen. Tot ver na de Tweede Wereldoorlog, toen verdween de markt naar een nieuwe locatie. En daarmee vervaagde de geest van straatmeid Eliza Doolittle uit het complex. Zoals Audrey Hepburn zich in 'My Fair Lady' door professor Higgins liet transformeren tot een echte dame, zo werd Covent Garden veranderd in een modieuze winkelgalerij voor yuppies.

Bergerac

Het echtpaar Maher uit Jersey zit in een Londens hotel. Met detective Bergerac zijn ze op Jersey heel content, vertellen ze als ze horen van de MovieMap. De serie, jarenlang via de Vara te zien, trekt nog altijd extra toeristen naar het kanaaleiland. Natuurlijk moesten ze vaak lachen om Bergerac. Kromde hij bijvoorbeeld in het zuiden van het eiland een bocht, bleek hij ineens in de noordpunt van Jersey rond te rijden. De Mahers: 'Dat is televisie. Het hoeft niet waarheidsgetrouw te zijn, als het maar onderhoudend is.'

Origineel
Wie op de golven van de nostalgie wil meedrijven en zijn eigen roadmovie wil samenstellen, heeft aan de MovieMap een origineel scenario. Het is wel zaak om over de nodige fantasie te beschikken, want soms is de precieze lokatie niet of nauwelijks vindbaar. Maar de sfeer is er vaak wel. Het is juist de vermenging van illusie en werkelijkheid die de filmische leidraad zo'n aardige maakt. En de wetenschap dat Meryl Streep, Julie Christie, Laurence Olivier, Peter Sellers of Vivien Leigh misschien op dezelfde plek hun tegenspeler gekust of doorboord hebben.

I  Gepubliceerd in oa Brabants Dagblad en Eindhovens Dagblad, 1992

Covent Garden in Londen. Decor voor My Fair Lady.

Praktisch

De MovieMap is niet meer verkrijgbaar via het Brits Toerismebureau. Wel zijn er tal van website waarop informatie over bekende film- en televisielocaties is te vinden. Bijvoorbeeld die van Visit Britain.

               

COLUMN: OP REIS

Reizen langs een rode draad

Het Filosofie Magazine trok recent in het voetspoor van grote geesten als Erasmus door Rotterdam. Elsevier zocht het enkele nummers geleden verder weg en volgde het spoor dat het bonte schrijverspaar Ischa Meijer en Connie Palmen door Amerika trok. Het weekblad deed dat met Palmen's boek 'I.M.' in de hand. De ontdekking van reizen langs een rode draad. Reisorganisaties en verkeersbureaus zijn er al langer achter dat de themavakantie 'in' is. Een gewone we­-zien­-wel­-wat­-er­-gebeurt-­vakantie is blijkbaar niet meer voldoende. Het gaat tegenwoordig om 'toegevoegde waarde'.

Dat krijg je als er geen nieuwe landen meer te ontdekken zijn, dan moet een vakantie naar een bekende bestemming toch leuk gemaakt worden. En dus kiezen vakantiegangers voor een themareis. Volgen ze een Oranje­route, een kaasroute, een sprookjesroute, een wijnroute, een merenroute, een kastelenroute, een muziekroute, een route langs de restanten van een oude Romeinse muur, de mogelijkheden zijn legio en overtreffen veler stoutste verwachtingen.
Er is zelfs een route langs een Route: tienduizenden moderne pelgrims trekken per jaar langs de restanten van de mythische Route 66 in de Verenigde Staten. Op zoek naar hun nostalgische kicks on Route 66.
Bel een verkeersbureau en de themafolders vliegen je om de oren. Het Brits Toeristenbureau is mijn favoriet. Het geeft met inspirerende themabrochures uit. Literary Britain bijvoorbeeld (in het spoor van schrijvers), een rock­ en popbrochure, een antiekfolder en de nieuwste aanwinst: een route langs het industriële erfgoed in de Derwent Valley. En voor allemaal is de belangstelling groot, glimmen ze bij het verkeersbureau. Een van de Britse succesnummers is de Movie Map, daarmee kun je langs film en tv­lokaties reizen, studio's bezoeken en bijvoorbeeld ook het filmmuseum in Londen. Ik ben een keer met die kaart in de hand door Engeland getrokken, van Cambridge naar Oxford naar Londen. Zelden was het vakantieplezier groter dan tijdens die reis, ondanks de beperkingen van het ene thema (maar was het niet schrijver Simon Vestdijk die vond dat het sonnet de dichter eigenlijk de meeste vrijheid biedt?)
Film-­ en tv­-makers zijn natuurlijk ook niet gek; die kiezen de fraaiste decors en dat betekent dat je bijvoorbeeld in Oxford en Cambridge, ondanks dat je zoekt naar de universiteit waar een deel van Chariots of Fire is opgenomen, toch langs alle bekende bezienswaardigheden komt. Het zijn de extra's die zo'n zwerftocht bijzonder maken. Je komt in Oxford niet alleen op imponerende universiteitsterreinen en ziet weer hele scènes uit geliefde speelfilms voor je geestesoog, maar je tocht voert ook naar de pub The White Horse. Daar is gefilmd voor diverse afleveringen van de tv­serie Inspector Morse.
Als je daar naar vraagt bij de barvrouw begint ze te glunderen. Ze heeft namelijk de actrice die in Morse de kroegbazin speelt nog biertappen geleerd. Maar aangezien dat niet bijzonder lukte, heeft de regisseur in een paar close­-ups haar tappende handen gefilmd.
In Londen voert de route ook langs plekken die je er anders misschien niet bezoekt en dat allemaal vanwege films als A Fish Called Wanda, Help!, The Crying Game, My Fair Lady of de tv­-serie Absolutely Fabulous. De chique wijk Belgravia bijvoorbeeld, waar het huis van de tv-­familie Bellamy (Upstairs Downstairs, hier uitgezonden door de NCRV) staat bijvoorbeeld. Nu is daarvan niet meer gefilmd dan de voorpui, de opnamen vonden in een saaie studio plaats. Maar toch, op zoek naar die voordeur kom je langs de vroegere bovenmodale optrekjes van beroemde Engelse politici en andere bevoorrechten. Kapitale huizen met dienstingang en Jaguars, Bentleys, Rolls Royces, Porsches voor de deur. Ruime, rustige straten met veel ruisende bomen, een onverwachte oase in een hectische stad. De Movie Map is een absoluut genot voor iedereen die Engeland eens op een andere manier wil ontdekken, zeker filmliefhebbers.
En als er toevallig geen aansprekend thema kant­-en-­klaar voorhanden is bij het een of andere verkeersbureau ­ die kans is klein voor de bekende vakantielanden ­, dan maak je zo'n themareis gewoon zelf. Zo is het idee van de Nederlanders Bram Donkers en Anne Wesseling om alle 28 plaatsen met de naam Holland te bezoeken in de Verenigde Staten.

I  Gepubliceerd in oa Brabants Dagblad, 1998

               

NIEUWSBERICHT

Fraaie wegwijzer naar James Herriot en Orwell’s graf

De plaats bezoeken waar ooit de school stond waar de beroemde dichter Lord Byron les kreeg. Ronddwalen in de geboorteplaats van de beroemde detective-schrijfster Agatha Christie. In het kennisbastion Oxford wandelen in de wetenschap dat daar onder anderen voorbeeld Evelyn Waugh, J.R.R. Tolkien en de dichter Shelley studeerden. Of even een moment nadenken over de toekijkende big brother aan het graf van George ’1984’ Orwell in Sutton Courtenay.
Of toch maar liever rondrijden in het landschap waar James Herriot - van de bekende NCRV-tv-serie - vijftig jaar dierenarts was. Maar rond Whitby de Dracula-route nemen kan ook; op de Engelstalige vouwkaart ’Literary Britain’ staan meer dan tachtig locaties aangegeven die met belangrijke auteurs en hun werk te maken hebben.
Met deze kaart hoopt het Brits Toeristenbureau geïnteresseerden in de Britse literatuur een plezier te doen. Eerder publiceerde de organisatie al met succes soortgelijke kaarten rond de thema’s film/televisie en popmuziek. De kaarten kunnen een leidraad zijn voor een heel afwijkende, maar inspirerende vakantie in Groot-Brittannië.
De literaire kaart geeft informatie over steden en streken die een belangrijke inspiratiebron zijn geweest voor auteurs. Zo is Cornwall verbonden met Daphne du Maurier (Jamaica Inn), Zuid-Schotland met Robbie Burns en Walter Scott, het Lake District met William Wordsworth en Wessex met
Thomas Hardy. Andere schrijvers die opgenomen zijn: Jane Austen (haar huis in Chawton), George Orwell (die 1984 schreef op het eiland Jura), de zusters Brontë, Roald Dahl, Graham Greene, Virginia Woolf, Agatha Christie (haar geboorteplaats Torquay) en natuurlijk William Shakespeare. Zijn geboorteplaats Stratford-upon-Avon is een literaire bedevaartplaats.

De kaart 'Literary Britain' is gratis. Schriftelijk aanvragen bij het Brits Toeristenbureau, Stadhouderskade 2,1054 ES Amsterdam.

I  Gepubliceerd in oa Brabants Dagblad, 1998

               

Zij-aanzicht van Christchurch College in Cambridge.

MIJN MOTTO

Your easy reading is damned hard writing

Nathaniel Hawthorne

RECHTEN

© Teksten: Johan van Grinsven
© Ontwerp: 013 Media

Het auteursrecht van informatie en beeldmateriaal op deze website berust bij de genoemde fotografen of bij Johan van Grinsven. Dit geldt eveneens voor andere illustraties, logo's en dergelijke. Het is niet toegestaan zonder toestemming van Johan van Grinsven (of de andere belanghebbenden) informatie en beelden van deze website te kopiëren, op enigerlei wijze openbaar te maken, te gebruiken, te vermenigvuldigen en/of te bewerken. 

RECHTEN FOTO'S

© Foto's: Luuk Aarts, Marc Bolsius, Johan van Grinsven, Frank Trommelen, Frans van Halder, Toine van Berkel, Hetty Meijer, Jon Loek/Team Peter Stigter, Joske en Jip ten Bosch, Kuido Merits, Lara van Grinsven, Lauran Wijffels, Marie-Thérèse Kierkels, Rik Goverde, Robert de Vries, Virginy Joosen, Wieke Hoeke, Persburo Van Eijndhoven/Beeld Werkt, Jack Aarts, Luis Terrazza, AImée de Jongh (illustratie), Toronto Tourism, Fred van Laarhoven, Hans van Alebeek, Thomas Segers, Edwin Diependaal, Henry Kisor, Jean-Luc Rohner, Fotoburo Dijkstra.

FOTO'S VIA UNSPLASH

© Ricardo Alfaro, Robert V. Ruggiero, Wei Zeng, Daniel Reyes, Jonathan Mast, Aaron Burden, Eli Armas, Max Templeton, Wim Bollen, Paul Teysen, Dennis Buchner, Hayo Roskam, Sies Kranen, Malcolm Lightbody, Gio Mikava, Vlado Sestan, Joel Rohland.