Johan van Grinsven

Gaandeweg konden we het korte leven en de dood van Frans van den Nouweland reconstrueren. We leerden wat beide jonge Tilburgers hebben meegemaakt tijdens hun Arbeitseinsatz-jaren in Noordwest-Frankrijk, op het bezette Kanaaleiland Alderney en in en rond Keulen.
We hebben hiervoor niet alleen de brieven van de beide broers aan het thuisfront gebruikt, maar ook veel informatie uit onder meer boeken, documenten, websites, historische studies en via deskundigen die we hebben geraadpleegd. Zo konden we hetgeen de broers in hun brieven schrijven van een bredere context voorzien.
Onze zoektocht leverde niet alleen veel informatie op, ook enkele verrassingen. Zo blijkt de officiële sterfdatum van Frans niet de datum die in de Staatscourant stond of in overlijdensakte van de gemeente Tilburg, namelijk 17 maart 1945. En ook is Frans niet gestorven in concentratiekamp Buchenwald. Hij is overleden op 22 februari 1945 in een van de 139 buitenkampen van Buchenwald: Lager SIII in Ohrdruf, zo’n 50 kilometer van Buchenwald vandaan. Laat 22 februari (1958) nu de geboortedag zijn van Francie Appeljan-van den Nouweland, dochter van Kees van den Nouweland (zij is vernoemd naar haar oom Frans).

We hebben niet alleen vele bronnen gebruikt, maar we zijn ook letterlijk in het spoor van Frans van den Nouweland getreden. Hij ontvluchtte in augustus 1944 zijn werk voor de Arbeitseinsatz in Bedburg en duikt als contractbreker onder in de illegaliteit in Keulen. Maar eind oktober 1944 wordt hij opgepakt, omdat hij getuige is van een schietpartij waarbij nazi's het leven laten. Hij heeft vervolgens gevangen gezeten in Kamp Brauweiler bij Keulen, in concentratiekamp Buchenwald en Lager SIII in Ohrdruf en alle drie die plekken hebben we bezocht. Onze ervaringen daar staan ook in het boek.
We verhalen verder van de nasleep van de dood van Frans en wat zijn familie moest doormaken. En verder vertellen we over het leven van Kees van den Nouweland na de oorlog en wijden we een apart hoofdstuk aan het lot van tewerkgestelden in de Tweede Wereldoorlog en het grote zwijgen dat lang heerste over hun ervaringen. Ook hier plaatsen we de ervaringen van de Tilburgse familie Van den Nouweland in een breder perspectief.

Dankzij onze naspeuringen hebben we het lemma over Frans op Wiki Midden-Brabant kunnen aanvullen. Daarnaast hebben we informatie over Frans kunnen delen met een museum op Alderney en met Gedenkstätte Brauweiler. Verder hebben we in Brauweiler meegewerkt aan een educatief scholenproject.

Het boek dat de weerslag is van onze inspanningen is niet te koop; het is in eigen beheer gedrukt en verspreid binnen de familie. Er zijn echter exemplaren geschonken aan Regionaal Archief Tilburg, Gedenkstätte Brauweiler en de Brabant Collectie, die is ondergebracht in de Universiteit van Tilburg. In beide Tilburgse archieven kan opns boek geraadpleegd worden. Verder zijn digitale versies beschikbaar gesteld aan onder meer Arolsen Archives in het Duitse Bad Arolsen en het NS-Dokumentationszentrum der Stadt Köln.
We hebben het boek in eigen beheer uitgegeven. Belangstellenden kunnen het bestellen door een e-mail te sturen naar bevrijdvandevergetelheid@gmail.com. Een exemplaar (170x245 mm, harde omslag, 285 pagina's) kost 32,50 euro.

Ook al kent boek Bevrijd van de vergetelheid (285 pagina's) een bescheiden verspreiding, het was de zoektocht van twee jaar meer dan waard. Want we hebben ons familielid Frans van den Nouweland bevrijd van de vergetelheid.

Mochten mensen in ons boek inspiratie vinden om zelf op zoek te gaan naar informatie over familieleden die in de Tweede Wereldoorlog tewerkgesteld zijn geweest in Duitsland of elders, dan beschouwen we dat als een bonus voor ons werk. In de uitgave zijn genoeg handvaten te vinden om die informatie op te sporen, zoals de bronnenlijst achter in het boek. Veel informatie is digitaal te vinden, gewoon thuis achter de computer. Dus: ook tachtig jaar na het einde van de Tweede Wereldoorlog is er nog veel documentatie te vinden.
NB: Het Regionaal Archief Tilburg heeft toestemming gegeven om ‘zijn’ titel 'Bevrijd van de vergetelheid' te gebruiken.