Johan van Grinsven

Respect

„Verantwoord toerisme.” Fransen herhaalt zijn woorden. Die nieuwe koers vaart de industrie niet louter om onbaatzuchtige redenen. Vakantiegangers hebben de reisorganisaties gedwongen tot bijstelling van het beleid. „Inderdaad, daar heeft men ons wel op moeten wijzen. Het milieu staat enorm in de belangstelling. Ook bij toeristen. Steeds meer mensen kiezen heel bewust voor gebieden waar met respect met de natuur, mensen en de bestaande cultuur wordt omgegaan. De reisindustrie reageert nu heel behoorlijk op het nieuwe milieubewustzijn. Zomaar wegkappen van bossen voor een nieuw vakantiedorp, dat gebeurt nu niet gemakkelijk meer. Maar verwacht niet meteen wonderen. Stap voor stap worden er verbeteringen zichtbaar.”
Echt concrete resultaten zijn er op milieugebied niet te melden. Er loopt een gezamenlijk project van de Spaanse overheid en de internationale federatie van reisorganisaties. Inzet is Mallorca, dat als eerste vakantiebestemming met de loden lasten van het massatoerisme werd opgezadeld. Daar wordt nu gepoogd de overlast op de lokale cultuur en natuur terug te dringen tot een aanvaardbaar niveau.
„Belangrijk is ook dat er schoner vervoer wordt ontwikkeld, vliegtuigen en bussen die minder schadelijke stoffen uitstoten. Zelf proberen wij via goede voorlichting die bewustwording te stimuleren; vakantiegangers te weerhouden van bepaalde schadelijke gedragingen. En als baas van een bedrijf van deze omvang heb je ook je verantwoordelijkheden in eigen huis. Als de investeringen verantwoord zijn, nemen wij milieuvriendelijke maatregelen. We gaan bewuster en dus zuiniger met papier om, kiezen een andere soort drukinkt, met dat soort kleine en grote maatregelen proberen we een voorbeeld te geven. Ik geloof dat ecologische en economische belangen uiteindelijk gelijk oplopen.”

Trend

Natuurreizen, reizen naar betrekkelijk ongerepte natuurgebieden, rust zoeken in de natuur, of juist actief bewegen in bergen, bossen of het water, afkeer van met torenhoge hotels volgeplempte stranden: Fransen ziét dat als dè trend van de komende jaren. „Maar de populariteit van bestemmingen blijft onvoorspelbaar. Ook marktonderzoekers falen meer dan eens in hun voorspellingen; tussen plannen, verwachtingen en de realiteit ligt soms een wereld van verschil. En dat zal in de toekomst zeker niet afnemen, want de toerist wordt steeds individueler.”
Vanwege die onzekere situatie moet een bedrijf de risico’s spreiden. Veel bestemmingen aanbieden. „Als er dan eens eentje helemaal wegvalt, kun je dat verlies opvangen. Het beste voorbeeld is natuurlijk Joegoslavië. Het trekt het ene jaar nog honderdduizenden Nederlanders en nu gaat er echt helemaal niemand naar toe. Rond de Golfoorlog daalde het aantal boekingen voor Turkije, Griekenland en Cyprus sterk. Deze industrie is uiterst kwetsbaar.”
Niet alleen politiek speelt een belangrijke rol, ook de factor economie. Klaagzangen klinken bijvoorbeeld op uit landen als Groot-Brittannië, de Verenigde Staten en Canada, waar een diepe economische recessie de reislust danig tempert. Toch was 1991 voor velen in de reisindustrie een goed jaar. Voor Arke het beste uit de bedrijfsgeschiedenis. Na de Golfoorlog gingen mensen alsnog massaal - in het duurdere hoogseizoen -op reis. Tegelijkertijd waren er binnen de reisindustrie onder druk van die oorlog al afgeslankte, efficiënte organisaties ontstaan. Vandaar die goede resultaten.
„De winstmarges, 1 a 2%, zijn in deze branche dusdanig dat er bij sommige bedrijven niet al te veel moet gebeuren, wil het fout gaan. Ik voorzie dat er de komende jaren steeds grotere reisorganisaties ontstaan. Die bieden bijvoorbeeld bus-, vlieg- en autovakanties aan voor jong en oud, zakenreizen. Ze hebben eigen reisbureaus, eigen vakantie-complexen, noem maar op. Je moet omvang hebben om mee te kunnen blijven spelen. Dat betekent niet dat small is beautiful niet meer bestaat. Arke blijft een Nederlands bedrijf met een Nederlandse bedrijfscultuur, hoe groot de invloed van onze Duitse aandeelhouders ook mag worden. Door die mega-organisaties kunnen programma’s en producten uitgebreid worden. En de prijzen blijven scherp door centrale inkoop.”
Er verandert op dit moment veel in de wereld. Veel goeds. Met genoegen beziet hij bijvoorbeeld het wegvallen van dictaturen. Maar de ontwikkelingen in wat eens Joegoslavië was houden hem veel meer bezig. Het liefst zou hij weer Nederlandse vakantiegangers naar bijvoorbeeld Istrië brengen. Een mooi gebied, met aardige mensen die steun verdienen. „Natuurlijk kijk je als ondernemer naar het zakelijk belang. Maar ik kan mijn emoties in dit geval niet uitschakelen. Wat er met die mensen gebeurt, doet mij pijn. Ik zou ze zo willen helpen. Geen aalmoezen, maar klandizie, zodat ze hun bestaan weer op kunnen bouwen. Maar het is nu nog onmogelijk. Zo treurig.”

Voorbeeldfunctie

Over zijn rol in het sociaal-maatschappelijke leven. „Ik voel mij verplicht mijn talenten niet alleen voor commerciële doeleinden aan te wenden. Ik vind dat ik hier een voorbeeldfunctie heb. Noblesse oblige, inderdaad. In het oosten van het land is het niet dik gezaaid met ondernemers die ook andere karren willen en kunnen trekken. Ik neem soms te veel hooi op mijn vork, Maar wat moet je, als er niemand is om je werk over te nemen, dan ga je maar weer een jaartje door.”

Maar u wilt toch niet zeggen dat u dat werk niet met plezier doet?
„Dat is zo. Maar het is toch meer een liefde voor de streek waar je geboren en getogen bent, waar je thuis hoort. Ik voel me echt een Tukker. Overigens ook een Nederlander. En trouwens ook een Europeaan. Maar goed, deze streek heeft je nodig. Dat klinkt arrogant, zo bedoel ik het niet. Ik vind dat je je eigen wortels moet koesteren. Als je ze sterker kunt maken, moet je dat doen.” Fransen voelt zich Nederlander, maar evenzogoed irriteren Nederlanders hem regelmatig. Vooral als het vingertje te nadrukkelijk de hoogte in gaat. „Nederlanders hebben de neiging om iedereen te vertellen hoe het moet. We zijn zo groot als Los Angeles, maar hebben een bek zo groot als de hele Verenigde Staten. Ach, misschien ben ik zelf ook wel zo. Maar we moeten ook luisteren naar anderen. Wat dat betreft, voel ik me aangesproken door wat de Club van Rome twintig jaar geleden publiceerde. Samen moeten we proberen die kwetsbare wereld leefbaar te houden.”
Dat selfmade-man kan hij niet ontkennen. „Ik heb dag en nacht gewerkt.” Hij is duidelijk trots op het resultaat. Fransen wil in 1994 een stap terug doen, de dagelijkse leiding van zijn bedrijf verwisselen voor de functie van president-commissaris. Hoe hij daarna zijn tijd gaat invullen, weet hij nog niet. „Ik ben in ieder geval geen mens die de hele dag met de kleinkinderen gaat spelen. Privéleven is belangrijk, maar ik sta graag in het volle leven, ben graag actief.”

Armoede

Wat is uw drijfveer geweest al die jaren?
„Zonder enige twijfel mijn moeilijke jeugd. Armoede. Dat nooit meer, dacht ik. Ik heb sindsdien de wil om me omhoog te knokken. En geloof me, ik heb keihard gewerkt al die jaren.”
Hij gaat er recht voor zitten.
„Maar nooit met list en bedrog. Ik heb altijd anderen gerespecteerd. Voor mij is dat de enige manier om het zo’n lange tijd, meer dan veertig jaar, vol te kunnen houden. Er zijn er al genoeg in deze wereld die bereid zijn over lijken te gaan. Daar heb ik nooit aan meegedaan. Maar flikken ze me iets, dan ben ik niet gemakkelijk, pak ik ze 33 keer terug. Uit mezelf zal ik zo nooit optreden. Daarom ben ik ook altijd gerespecteerd. Misschien dat ze me daarom wel de eminence grise noemen. Ja, ik word ook de peetvader genoemd, maar dat is vriendelijk bedoeld.”